Inzichten bijeenkomst Entwerk 2 oktober 2025
Vul het tactish gat: van visie naar uitvoering
Op 2 oktober jl. vond in het Centraal Museum in Utrecht de eerste inhoudelijke kennissessie van de recent opgerichte Coöperatie Entwerk Gebiedsontwikkeling plaats, met als thema: Vul het ‘tactisch gat’: kantel van visie naar uitvoering in gebiedsontwikkeling”. Voor de bijeenkomst had Entwerk twee experts op dit thema uitgenodigd: Stan Majoor en Jeanet van Antwerpen en deelden bovendien Entwerkers Hilco van der Wal en Thijs de Muinck hun ervaringen.
Stan Majoor
Prof. dr. Stan Majoor is lector Grootstedelijke Vraagstukken aan de Hogeschool van Amsterdam en Bijzonder Hoogleraar Lokale Planologische Professionals bij de Universiteit van Amsterdam. Hij leidt een praktijkgericht lectoraat rond multidisciplinaire stedelijke vraagstukken en komt in zijn werk veel in aanraking met het tactische gat tussen visie en uitvoering. Hij ziet dat de huidige generatie gemeenteambtenaren, die hij beschrijft als ‘frontlinie professionals’ , haar weg moet vinden in een complexe maatschappij. De opgaven waar ambtenaren mee te maken krijgen zijn divers en veelomvattend, waarbij ambities worden gestapeld en maatschappelijke vraagstukken ogenschijnlijk eenvoudige projecten onuitvoerbaar maken. De grote uitdaging daarbij is om niet vast te lopen in ‘het moeras van het dagelijks handelen’.
Ook de binnenwereld van gemeenten werkt hier niet altijd mee, het zijn complexe organisaties waarin verschillende verschijningsvormen (traditionele overheid, presterende overheid, samenwerkende overheid en responsieve overheid) naast elkaar bestaan en elkaar soms letterlijk bestrijden. Dit kan leiden tot frustratie onder betrokken ambtenaren. Elk van deze verschijningsvormen bevat echter ingrediënten voor een goed functionerende overheid. De wetenschap biedt een aantal handvatten om hier slim in te kunnen opereren. Dit gaat bijvoorbeeld om zogenaamd ‘embedding work’, waarbij ideeën van buiten worden geholpen om hun weg te vinden in het doolhof van regels binnen de gemeente. Daarnaast is er de theorie van de ‘boundary spanning’, waarbij de professional leert de achtergrond en logica van andermans standpunten te herkennen en in staat is over de opgeworpen grenzen heen te stappen. Het laatste hulpmiddel dat Stan aanreikt is ‘ambidexterity’, dat beschrijft hoe organisaties die om moeten gaan met complexe vraagstukken tegenstrijdige competenties moeten bezitten. Er is creativiteit nodig om het gat tussen visie en uitvoering te dichten, maar anderzijds moeten werkwijzen ook goed worden geborgd en gestandaardiseerd. Stan betoogt dat hier sprake moet zijn van een teamprestatie, het is te complex om het als individuele professional alleen aan te kunnen.
Jeanet van Antwerpen
Jeanet van Antwerpen is zelfstandig professional en momenteel programmadirecteur Stedelijke Ontwikkeling bij de gemeente Oss. Daarnaast is ze lid van de Raad van de Leefomgeving, waarbij ze een rol heeft vervuld in de totstandkoming van het advies ‘De uitvoering aan zet’ . Jeanet gebruikt haar werk als beeldend kunstenaar als metafoor om het tactische gat tussen visie en uitvoering te kunnen overbruggen. Het maken van een eindbeeld (van een schilderij, maar ook van een gebied) is niet mogelijk zonder plan. Welk kader kies je? Waar ligt je begrenzing? En welke middelen zet je in om je eindbeeld te maken? Het geeft houvast om te kunnen improviseren met de basis op orde.
Uit het werk van Jeanet voor de Raad van de Leefomgeving blijkt dat er heel veel beleid wordt gemaakt, maar dat er in de praktijk weinig echt wordt gerealiseerd. De RLI heeft voor tien van dergelijke cases onderzocht waar het stokt in de uitvoering. Hieruit blijkt dat beleid teveel van achter het bureau wordt gemaakt, zonder dat daarbij kennis over uitvoering in de praktijk bij wordt betrokken. Om de stap van visie naar uitvoering te maken wordt bij overheden vaak gebruik gemaakt van een ‘programma’, maar hierin zijn de randvoorwaarden, mandaten en organisatie vaak onvoldoende op orde. In haar werk voor de gemeente Oss brengt Jeanet deze aanbevelingen in de praktijk. Oss werkt aan een Stadsagenda die de stap van de Omgevingsvisie naar concrete projecten moet faciliteren, om zo een grote schaalsprong van 10.000 woningen in de bestaande stad mogelijk te maken. Hierbij merkt ze ook dat mensen vanuit uitvoering en beleid het ongelofelijk waardevol vinden om hun kennis en inzichten met elkaar te delen. In de Stadsagenda wordt niet nieuw beleid gemaakt, maar het wordt geordend en er worden keuzes gemaakt. Dit leidt ertoe dat er een duidelijk toekomstperspectief ontstaat dat ook een uitnodiging vormt voor partijen van buiten om te investeren in de stad.
Hilco van der Wal
Hilco van der Wal is zelfstandig professional en lid van Entwerk. Hilco heeft voor het Kromme Rijn Linielandschap in een breed samenwerkingsverband een gebiedsprogramma opgezet dat vorm moet geven aan de transitie van het landelijk gebied midden in de sterk groeiende stadsregio Utrecht. Belangrijke uitdaging hierbij is om abstracte opgaven als ‘een beleefbaar landschap’ en ‘duurzame landbouw’ te vertalen naar concrete doelen. Duidelijkheid over projecten die direct kunnen starten geeft energie binnen de betrokken partijen en maakt financiële randvoorwaarden concreter. Daarnaast leert de ervaring binnen het Kromme Rijn Linielandschap dat het van belang is flexibel te blijven en mee te bewegen met kansen die langskomen, bijvoorbeeld om aan te sluiten bij subsidieregelingen of bestaande eigenaren te kunnen uitkopen.
Laatste les die Hilco meegeeft is dat het soms helpt om uit te zoomen om onvermoede kansen te ontdekken waarbij stad en land elkaar kunnen versterken, om zo bij te dragen aan de geformuleerde lange termijndoelen. Voorbeeld hiervan is om samen met de betrokken boeren biobased materialen te gaan verbouwen, die een directe grondstof kunnen vormen voor de vele bouwprojecten in de regio.
Thijs de Muinck
Ter afsluiting van de bijeenkomst vertelt Entwerker Thijs de Muinck over zijn ervaringen in de Spoorzone Zwolle . Ook daar worstelt de gemeente met het doorvertalen van de lange termijnvisie naar operationele doelen op jaarbasis. De Spoorzone moet uitgroeien naar een nieuw stadscentrum met regionale functie, waarbij de eerste ingrepen in de openbare ruimte katalysator moeten zijn voor de rest van de gebiedsontwikkeling. Aanbeveling van Thijs is om het gebiedsgericht werken consequent door te voeren binnen de hele organisatie, waarbij het soms nodig kan zijn om op gebiedsniveau apart beleid te maken en niet te wachten op een volgende gemeentebrede herziening.
Het is van belang om te durven kiezen, prioriteren en faseren, waarbij de gemeente haar eigen locaties strategisch kan inzetten. Daarnaast wijst Thijs op de belangrijkste vaardigheden die nodig zijn binnen de organisatie. Straal gezag uit, werk met lef en geef vertrouwen aan het team. Durf keuzes te maken en wees kritisch in wie je wanneer betrekt. Leiderschap moet soms geactiveerd worden, een goed inhoudelijk verhaal helpt hierbij.
Entwerk gebiedsontwikkeling
Coöperatie Entwerk Gebiedsontwikkeling stimuleert kennisdeling en -ontwikkeling. Onder andere door middel van het organiseren van bijeenkomsten voor het uitwisselen van kennis en ervaring. Daarnaast ondersteunen de leden van Entwerk in samenwerking projecten en programma’s met advies, ondersteuning en coaching. Meer weten of zie je kansen voor samenwerking? Stuur een bericht aan info@entwerkgebiedsontwikkeling.nl en we nemen contact met je op.
Download presentaties:
- Bestandsgrootte:
- 18,75 MB